सोशल मीडियावर अनेक बातम्या आणि पोस्ट व्हायरल होतात, ज्याकडे आपण अनेकदा लक्षही देत नाही. पण जेव्हा हे प्रकरण तुमच्या खिशाशी निगडीत असते तेव्हा लक्ष द्यावे लागते. अशीच एक सोशल मीडिया पोस्ट व्हायरल होत आहे, ज्यामध्ये असा दावा केला जात आहे की 500 रुपयांची अशी बनावट नोट बाजारात व्हायरल होत आहे, ज्यामध्ये नंबरच्या मध्यभागी एक स्टार आहे. आता हा दावा नेमका काय, तो खरा कि खोटा ? याबाबत आरबीआयने माहिती दिली आहे.
खरं तर, सोशल मीडियावर एक पोस्ट व्हायरल होत आहे, ज्यामध्ये असा दावा केला जात आहे की, 500 रुपयांची अशी बनावट नोट बाजारात फिरत आहे, ज्यामध्ये नंबरच्या मध्यभागी एक स्टार आहे. प्रत्येक नोटवर ओळखण्यासाठी, आरबीआय अनुक्रमांक लिहिते. व्हायरल मेसेजमध्ये असा दावा केला जात आहे की, या क्रमांकांच्या मध्यभागी स्टार असलेली नोट बाजारात आली असून ती बनावट आहे. त्यामुळे मार्केटमध्ये ही न घेण्यास दुकानदार मनाई करताना दिसून येत आहे.
स्टार सिरीज नोटा नेमक्या काय आहेत..
RBI च्या मते, स्टार सिरीज नोट्स म्हणजे प्रीफिक्स आणि अनुक्रमांक यांच्यामध्ये स्टार चिन्ह (*) जोडलेले आहे. परंतु, चिन्हाचा अर्थ असा नाही की ती नोट स्टार चिन्हांकित नसलेल्यांपेक्षा वेगळी आहे. आरबीआयने म्हटले आहे की, या बँक नोटांवरील स्टार चिन्ह प्रत्यक्षात या नोटा बदलल्या किंवा पुनर्मुद्रित केल्या गेल्याचे सूचित करतात..
रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाच्या म्हणण्यानुसार, ऑगस्ट 2006 पर्यंत ती जारी केलेल्या बँक नोटांना अनुक्रमांक देत असे. यातील प्रत्येक नोटेला एक विशेष क्रमांक देण्यात आला होता, ज्याची सुरुवात एक क्रमांक किंवा अक्षर / से होते. या नोटा 100 नगांच्या पॅकेटच्या स्वरूपात जारी केल्या जातात. बॅंकेने अनुक्रमांक असलेल्या 100 नगांच्या पॅकेटमध्ये चुकीच्या छापील नोटा बदलण्यासाठी ‘स्टार सिरीज’ क्रमांक प्रणालीचा अवलंब केला..
10, 20, 50 आणि 100 रुपयांच्या स्टार असलेल्या नोटा आधीच चलनात आहेत. परंतु, नोटाबंदीनंतर, आरबीआयने प्रथमच 500 रुपयांच्या ‘स्टार’ नोटा जारी केल्या आहेत.
स्टार चिन्ह असलेली नोट आता चर्चेत का आली ?
स्टार चिन्ह असलेल्या नोटांच्या चर्चेचे कारण म्हणजे त्यांच्याशी संबंधित बनावट बातम्या.. खरं तर, व्हायरल बनावट मॅसेजमध्ये दावा केला आहे की, नंबर पॅनेलमध्ये ‘स्टार’ चिन्ह असलेली 500 रुपयांची नोट बनावट आहे आणि लोकांना अशा चलनी नोटा स्वीकारू नका असे सांगितले आहे. व्हायरल संदेश नवीन 500 रुपयांच्या नोटेच्या प्रतिमेसह सामायिक केला जात आहे, जिथे नंबर पॅनेलमधील चिन्ह स्वतंत्रपणे हायलाइट केले आहे..
RBI चे काय आहे म्हणणं ?
या नोटांशी संबंधित बनावट संदेश आरबीआयच्या निदर्शनास येताच त्यांनी गुरुवारी स्पष्टीकरण जारी केले. मुख्य महाव्यवस्थापक योगेश दयाळ यांनी एका निवेदनात म्हटले आहे की, भारतीय रिझर्व्ह बँकेच्या लक्षात आले आहे की, नोटांच्या नंबर पॅनलवर स्टार चिन्ह असलेल्या नोटांची कायदेशीरता काही सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर चर्चेचा विषय बनली आहे. अलीकडील भूतकाळ या संदर्भात, अशी माहिती देण्यात आली आहे की स्टार चिन्ह असलेली बँक नोट इतर कोणत्याही कायदेशीर निविदेच्या बरोबरीची आहे.
2000 रुपयांच्या नोटा बाद करण्याच्या निर्णयानंतर बनावट मेसेज झाला व्हायरल..
आरबीआयने अलीकडेच 2000 च्या नोटा परत घेण्यास सांगितल्यानंतर स्टार चिन्हाच्या नोटांशी संबंधित बनावट संदेश व्हायरल होत आहेत. 19 मे 2023 रोजी रिझर्व्ह बँकेने 2000 च्या नोटा चलनातून बाद करण्याची घोषणा केली होती. लोक या नोटा 30 सप्टेंबरपर्यंत बँकेत जमा करू शकतात किंवा कमी मूल्याच्या नोटांसाठी बदलू शकतात. RBI ने 2000 रुपयांची नोट चलनातून बाद करण्याची घोषणा केली आहे. यासोबतच रिझर्व्ह बँकेने बँकांना 2000 रुपयांच्या नोटा तात्काळ जारी करणे थांबवण्याचा सल्ला दिला आहे. मिळालेल्या माहितीनुसार, RBI ने क्लीन नोट पॉलिसी अंतर्गत हा निर्णय घेतला आहे.
23 मे पासून बँकांमध्ये नोटा बदलण्याची प्रक्रिया सुरू..
लोक त्यांच्या बँक खात्यात 2,000 रुपयांच्या नोटा जमा करू शकतील किंवा कोणत्याही बँकेच्या शाखेत जाऊन इतर मूल्यांच्या नोटांसह बदलू शकतील. लोकांना हे लक्षात ठेवावे लागेल की, एकाच वेळी जास्तीत जास्त 20,000 रुपयांच्या नोटा बदलल्या जाऊ शकतात. ही प्रक्रिया 23 मे रोजी सुरू झाली आणि 30 सप्टेंबर 2023 रोजी संपेल. 30 सप्टेंबरनंतरही 2000 रुपयांची नोट कायदेशीर राहील, असे सांगण्यात आले आहे.