आपल्या देशात शेतीनंतर पशुपालन हा शेतकऱ्यांचा सर्वात लोकप्रिय व्यवसाय आहे. दूध उत्पादनात आपला देश जगात पहिला आहे. मात्र पशुपालनाच्या तंत्रज्ञानात आपण अजूनही खूप मागे आहोत. जगातील अनेक विकसित देश पशुसंवर्धनात आधुनिक उपकरणे वापरतात. पशुपालनातही आपण हायटेक व्हायला हवे, तरच आपण अधिकाधिक आणि दर्जेदार दूध उत्पादन करू शकू.
आज पशुसंवर्धनासाठी अनेक यंत्रे आली आहेत. ज्याच्या मदतीने तुम्ही पशुपालन व्यवसाय यशस्वी करू शकता. आज आपण अशा यंत्राबद्दल चर्चा करणार आहोत, ज्याचा उपयोग पशुपालक बांधव दूध काढण्यासाठी करतात. या मशीनला मिल्किंग मशीन (milking machine) म्हणजेचं दूध काढण्याचं यंत्र म्हणतात.
चला तर मग, आजच्या या ‘शेतीशिवार’ च्या लेखात आपण जाणून घेणार आहोत की, नेमकं हे मिल्किंग मशीन आहे तरी काय ? त्याचा वापर करतात कसा ? यामुळे पशुपालक बांधवांना किती फायदा होतो याबद्दल, त्यामुळे तुम्ही हा लेख शेवट्पर्यंत नक्की वाचा.
सर्वप्रथम जाणून घ्या, दूध काढण्याचे यंत्र (milking machine) म्हणजे काय ?
दूध काढण्याचे यंत्र (milking machine) :-
दूध काढण्याचे यंत्र म्हणजे मिल्किंग मशीन हे कृत्रिमरित्या दूध काढण्याचे काम करते. या यंत्राच्या साह्याने गाई-म्हशी किंवा इतर प्राण्यांचे दूध काढणे अतिशय
सोपं अन् सोयीचे आहे. बाजारात दोन प्रकारची दूध काढण्याची यंत्रे उपलब्ध आहेत…
एक म्हणजे बॅटरीवर चालणारे दूध काढण्याचे यंत्र (milking machine)
अन् दुसरं म्हणजे इलेक्ट्रिक मिल्किंग मशीन (Electric milking machine)
कोणत्याही प्राण्याचे दूध काढण्यासाठी हे यंत्र गाईंच्या सडांना लावलं जातं. यामुळे गाईच्या कानाच्या पडद्याला वेदना न होता दूध काढता येतं.
दूध काढण्याच्या यंत्राचे प्रकार
सिंगल बकेट मिल्किंग मशीन
डबल बकेट दूध मिल्किंग मशीन
सिंगल बकेट मिल्किंग मशीन :-
हे दूध काढण्याचे हे यंत्र लहान आहे. यामध्ये दूध गोळा करण्यासाठी एक बकेट वापरली जाते. या मशीनमध्ये दूध काढण्यासाठी सडाला दोन पाईप लावले जातात. हे एका वेळी फक्त दोन सडांना लागू केलं जाऊ शकतं. या यंत्राचा वापर करून 2-5 जनावरांचे दूध काढता येतं.
डबल बकेट मिल्किंग मशीन :-
हे दूध काढण्याचे यंत्र खूप मोठं आहे. या मशीनमध्ये 2 बकेट वापरली जाते.जे आलटून पालटून वापरलं जाऊ शकतं. या मशीनमध्ये दूध काढण्यासाठी चार पाईप लावले जातात. एका वेळी चारही सडांमधून दूध काढता येतं. या यंत्राच्या सहाय्याने 10-20 जनावरांचे दूध काढता येऊ शकतं.
मिल्किंग मशीनचे (milking machine) फायदे काय आहेत :-
मिल्किंग मशीन मुळे जनावरांच्या कासेला इजा होत नाही.
दुधाची गुणवत्ता आणि उत्पादनात वाढ होते.
यामुळे कमी खर्च कमी होतो अन् वेळही वाचतो.
दुधात कोणत्याही प्रकारची घाण येत नाही.
मिल्किंग मशीनमुळे दुधाचे प्रमाण 10 ते 20 टक्क्यांनी वाढते.
मिल्किंग मशीन वापरून स्वच्छ आणि उच्च दर्जाचे दूध मिळते.
दूध काढण्याच्या यंत्रांमुळे पशुपालक मालकांचा बराच वेळ वाचतो.
दूध काढण्याचे यंत्र (milking machine) वापरताना कोणत्या गोष्टी लक्षात ठेवाल ?
गाई / म्हैसच्या वासरानंतरच दूध काढण्याचे (milking machine) यंत्र वापरावे, जेणेकरून जनावराला यंत्राची सवय होईल. शक्य असल्यास, पहिल्या वासरापासून दूध काढण्याचे यंत्र वापरावं.
दूध काढताना जनावरांना हाक मारत राहा जेणेकरून त्यांना आपलेपणा वाटेल.
दूध काढल्यानंतर, मिल्किंग मशीन पूर्णपणे स्वच्छ करावी.
गोठ्याची स्वच्छता ठेवा, दूध काढताना स्वच्छतेची काळजी घ्यावी.
मिल्किंग मशिन ही गाईच्या आजुबाजुलाच ठेवत चला म्हणजे जनावरांना मशिन पाहण्याची सवय होईल.
मिल्किंग मशीन यंत्राची किती आहे किंमत…
बाजारात अनेक प्रकारची दूध काढण्याची यंत्रे (milking machine) उपलब्ध आहेत. फक्त उच्च दर्जाची मशीन खरेदी करा. मिल्किंग मशीनची सेवा जिथे उपलब्ध आहे तेथून खरेदी करा. बाजारात 25 हजार रुपयांपासून 90 हजार रुपयांपर्यंत दूध काढणाऱ्या यंत्राची किंमत आहे…
https://dir.indiamart.com/impcat/milking-machines.html
मिल्किंग मशीनसाठी अनुदान मिळतं का ?
पशुसंवर्धनातील तंत्रज्ञानाला चालना देण्यासाठी सरकार वेळोवेळी मिल्किंग मशीनसाठी अनुदान देतं. पशुसंवर्धनासाठी तुम्ही बँकांकडून कर्जही घेऊ शकता. याशिवाय सरकार पशुपालनासाठी अनेक योजना राबवते, ज्यावर 30 ते 50% अनुदान पशुपालकांना मिळते. यासाठी तुम्ही तुमच्या तालुका पशुसंवर्धन विभागाशी किंवा कृषी विज्ञान केंद्राशी (Krishi Vigyan Kendra, PO Babhleshwar,Tal. Rahata Dist. Ahmednagar) संपर्क साधू शकता…
