जेव्हा-जेव्हा निवडणुका होतात तेव्हा उमेदवाराच्या विजय किंवा पराभवासोबतच डिपॉझिट जप्त करण्याबाबतही चर्चा होते. प्रत्येक हरलेल्या उमेदवाराचे डिपॉझिट जप्त होते का ? लोकसभा – विधानसभा निवडणूकीत डिपॉझिट नेमकं किती असतं ? याबाबत नेमके काय आहे नियम हे आपण या लेखाद्वारे आपण जाणून घेऊया..
काय असती डिपॉझिट रक्कम..
खरं तर, निवडणूक लढविणाऱ्या प्रत्येक उमेदवाराला निवडणुकीपूर्वी फॉर्म भरावा लागतो ज्यामध्ये त्याला त्याच्या शैक्षणिक पात्रतेसमोर संपत्तीबाबत डिटेल्स भरावी लागतात. यासोबत काही पैसेही जमा करावे लागतील, ज्याला निवडणूक सुरक्षा (इलेक्शन डिपॉझिट) असे म्हणतात.
डिपॉझिटची रक्कम किती आहे ?
लोकसभा निवडणुकीसाठी उमेदवारी देणाऱ्या कोणत्याही सर्वसाधारण प्रवर्गातील उमेदवाराला 25,000 रुपये डिपॉझिट जमा करावी लागेल, तर विधानसभा निवडणूक लढवणाऱ्यांना 10,000 रुपयांचे डिपॉझिट जमा करावी लागते. ही चर्चा सामान्य श्रेणीची आहे पण इथे एक ट्विस्ट आहे. जे आरक्षित प्रवर्गातील आहेत आणि त्यांना निवडणूक लढवायची आहे त्यांना डिपॉझिट रकमेत सूट मिळते. जर उमेदवार लोकसभा निवडणूक लढवत असेल तर 12,500 रुपये आणि विधानसभा निवडणुकीसाठी ही रक्कम 5,000 रुपये आहे…
डिपॉझिट कधी जप्त होते ?
जे उमेदवार मतदारसंघात मतदान झालेल्या वैध मतांच्या 1/6 व्या पेक्षा जास्त मत मिळवू शकले नाहीत, त्यांचे डिपॉझिट जप्त केले जाते म्हणजेच रक्कम (निवडणूक ठेव) परत केली जात नाही. परंतु त्याला वैध मतांपैकी एक षष्ठांश पेक्षा जास्त मते मिळाल्यास, त्याची सुरक्षा ठेव जप्त केली जात नाही आणि जमा केलेली रक्कम परत केली जाते. उमेदवारी अर्ज भरल्यानंतर उमेदवारी अर्ज मागे घेतला तरी त्याचे डिपॉझिट रिटर्न्स केले जाते.
उदाहरणाद्वारे समजून घेऊया..
निवडणूक लढत असणाऱ्या उमेदवाराला मतमोजणीत 16.66% मते मिळणे आवश्यक आहे. जर त्याला हे मते पडले माहिती तर त्याचे डिपॉझिट जप्त केले जाते. म्हणजे जर एखाद्या विधानसभा मतदारसंघात 2 लाख इतकं मतदान झालं तर त्या जागेवर लढणाऱ्या उमेदवाराला 33,332 पेक्षा कमी मते मिळाली असतील, तर त्या उमेदवाराचे डिपॉझिट जप्त केले जाते.