शेतकऱ्यांना केंद्र शासनाचा मोठा झटका, ‘या’ तननाशकाच्या वापरावर घातली बंदी ; काय आहे कारण ?

गेल्या चार पाच वर्षापासून अतिवृष्टीमुळे शेतकरी खूप मोठ्या प्रमाणात हवालदिल झाला आहे. शेतीची कामे करण्यासाठी मजुरीचे प्रमाण वाढल्याने मजूर मिळत नाही, तर या सर्वांवर भर म्हणजे अतिवृष्टीमुळे उध्वस्त झालेला शेतकरी, शेतमालाला मिळणारा कमी भाव या सर्व गोष्टींनी हैराण असलेल्या शेतकर्‍यांसाठी आणखी एक चिंता वाढवणारी बातमी समोर आली आहे.

केंद्र शासनाच्या माध्यमातून ग्लायफोसेट या तणनाशकाच्या वापरावर निर्बंध घालण्यात आली आहे. शेतकरी आपली शेती तयार करण्यासाठी तिला पुन्हा एका नव्या हंगामासाठी तयार करण्यासाठी त्याना कुठे तरी तणनाशकाचा आधार घ्यावा लागतो यामध्ये महत्त्वाचं वापरलं जाणार तननाशक म्हणजे ग्लायफोसेट (Glyphosate Ban) ज्यावर आता केंद्र शासनाच्या माध्यमातून 25 ऑक्टोबर 2022 ला अधिसूचना काढून निर्बंध घालण्यात आले आहेत.

ग्लायफोसेटचा उपयोग :-

ग्लायफोसेट हे एक तणनाशक आहे ज्याचा वापर ब्रॉडलीफ वनस्पती आणि गवत दोन्ही मारण्यासाठी केला जातो. हे एक गैर-निवडक तणनाशक आहे जे जवळजवळ सर्व वनस्पतींना त्यांच्या वाढीसाठी आवश्यक असलेल्या विशिष्ट प्रथिने तयार करण्यापासून रोखून नष्ट करू शकते.

काय आहेत ग्लायफोसेटचे दुष्परिणाम :-

इंडियाना युनिव्हर्सिटीच्या स्कूल ऑफ मेडिसिनच्या संशोधकांनी केलेल्या एका नवीन अध्ययनात असे दिसून आले आहे की गर्भधारणेदरम्यान स्त्रियां हर्बिसाइड ग्लायफोसेटच्या संपर्कात आल्याने कमी वजनाची बाळे जन्माला येतात.

इतकंच नाही तर नवजात शिशूला अतिदक्षता विभागात ठेवण्याची शक्यताही वाढते असंही संशोधनातून समोर आलं आहे. हा अभ्यास 11 ऑक्टोबर 2022 रोजी जर्नल एन्व्हायर्नमेंटल हेल्थमध्ये प्रकाशित झाला आहे. यावेळी, अभ्यासात समाविष्ट असलेल्या सुमारे 99 टक्के गर्भवती महिलांच्या शरीरात ग्लायफोसेटच्या अंशाची पुष्टी झाली आहे.

भारतात ग्लायफोसेटच्या वापराचे काय आहेत नवे नियम  ?

मानव आणि प्राण्यांच्या आरोग्याच्या जोखमीमुळे भारत सरकारने ग्लायफोसेटच्या वापरावर अधिकृतपणे बंदी घातली आहे. नवीन नियम केवळ कीटक नियंत्रण ऑपरेटरला ग्लायफोसेट वापरण्याची परवानगी देतात. कीटक नियंत्रण ऑपरेटरना उंदीर सारख्या कीटकांचा नाश करण्यासाठी घातक रसायने वापरण्याचा परवाना दिला जातो.

ग्लायफोसेट भारतात कुठे वापरले जाते ?

ग्लायफोसेट हे भारतातील लोकप्रिय तणनाशक आहे. Ht Bt कापसाची लागवड सुरू झाल्यानंतर त्याचा वापर देशात लोकप्रिय झाला. हे मुख्यतः चहाच्या बागांमध्ये तनाच्या अवांछित वाढीवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी वापरले जाते. हे पीक नसलेल्या भागात तनाच्या वाढीस प्रतिबंध करण्यासाठी देखील वापरले जाते. हे तणनाशक सिंचन वाहिन्या, रेल्वे साईडिंग, पडीक जमीन, धरणे, शेताच्या सीमा, उद्याने, औद्योगिक आणि लष्करी संकुले, विमानतळ, पॉवर स्टेशन इत्यादी ठिकाणी वापरले जाते.

अनेक देशांमध्ये ग्लायफोसेटवर का आहे बंदी ?

ग्लायफोसेटचा कर्करोगाशी संभाव्य संबंध आणि मधमाश्यांसारख्या महत्त्वाच्या कीटकांच्या मृत्यूस कारणीभूत ठरत असल्याने त्यावर बंदी घालण्यात आली आहे. त्याच्या वापरामुळे कीटकांच्या संख्येमध्ये झपाट्याने घट होत आहे, ज्यामुळे अन्नसाखळी आणि वनस्पतींचे परागीभवन विस्कळीत होऊन परिसंस्थेचे नुकसान होत आहे.