घर, बंगला, दुकान, कारखाना इ. अशी मालमत्ता जी एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी नेली जाऊ शकत नाही, त्याला स्थावर मालमत्ता म्हणतात, हे सर्वांना माहीत असले पाहिजे. आता जर आपण जंगम मालमत्तेबद्दल बोललो, तर अशा मालमत्तेला जंगम मालमत्ता म्हणतात जी एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी सहजपणे हलवता येते, जसे की कार, दागिने, लॅपटॉप इ.
घर, बंगला पूर्णपणे तोडल्याशिवाय हलवता येत नाही, परंतु दरवाजे आणि खिडक्या काढून दुसऱ्या ठिकाणी नेले जाऊ शकतात. अशा परिस्थितीत घराचे दरवाजे आणि खिडक्या ही जंगम मालमत्ता आहे की स्थावर ?
आजच्या काळात जंगम किंवा स्थावर मालमत्तेची माहिती नसलेली क्वचितच एखादी व्यक्ती सापडेल, पण आपण जाणून घेत आहोत की, जंगम आणि स्थावर मालमत्तेची व्याख्या तुम्हाला वाटते तितकी सोपी नाही. मालमत्तेशी संबंधित असे अनेक कायदे आहेत जे सर्वसामान्यांच्या समजण्याच्या पलीकडे आहेत. कायदेशीर ज्ञान असणारेच ते समजू शकतात. जंगम आणि स्थावर मालमत्तेबाबत लोकांमध्ये सारखाच गोंधळ आहे. आज आपण याबद्दल सविस्तर जाणून घेणार आहोत..
पृथ्वीच्या संलग्न प्रत्येक गोष्ट स्थावर मालमत्ता आहे का ?
भारतात असे अनेक कायदे आहेत, जे स्थावर मालमत्ता काय आहेत हे स्पष्ट करण्यास मदत होते. “पृथ्वीशी जोडलेल्या गोष्टी” या अभिव्यक्तीची व्याख्या मालमत्ता हस्तांतरण कायदा, 1882 मध्ये (Transfer of Property Act, 1882) केली आहे. जमिनीला जोडलेली झाडेही स्थावर मालमत्तेत येतात. स्थावर मालमत्तेच्या बाबतीत कायदेशीर नियम आहेत आणि त्यावर करही आकारला जातो. जसे की, एखादी इमारत किंवा घर जमिनीवर स्थापित केले जाते, जे दुसर्या ठिकाणी हलवले (कोसले) तर त्याचे मूळ स्वरूप गमावेल.
यामुळे घराच्या मालकाचे नुकसान होईल, म्हणूनच त्यांना स्थिर मालमत्ता म्हणतात. दुसरीकडे, पिके, लाकूड आणि गवत, ज्यांची मुळे पृथ्वीवर आहेत, ते उपटून नफा मिळवता येतो. (आयकर कायद्यानुसार, जर तुम्ही तुमच्या जमिनीवर झाडे लावून ती लाकूड म्हणून विकली तर त्यावर कर आकारला जाईल.) यामुळे ती स्थावर मालमत्ता होणार नाही..
खिडकी – दरवाजे जंगम मालमत्ता आहे की स्थावर, काय म्हणतो रिअल इस्टेट कायदा ?
ज्या वस्तू जमिनीत जोडलेल्या किंवा संलग्न असतात त्यांना फिक्स्चर म्हटलं जातं. जेव्हा आपण इमारतींबद्दल बोलतो तेव्हा दोन प्रकारचे फिक्स्चर असतात, सिव्हिक फिक्स्चर आणि ट्रेड फिक्स्चर. दरवाजे, खिडक्या ही सिव्हिल फिक्स्चर मशिनरी आहेत, तर इतर उपकरणांना ट्रेड फिक्स्चर म्हणतात. सिव्हिल फिक्स्चर काढून टाकल्याने तुमच्या स्थावर मालमत्तेचे नुकसान होऊ शकते. म्हणजेच तुमच्या घरातील दरवाजे आणि खिडक्याही स्थावर मालमत्ता आहे..