जन्माष्टमीनिमित्त श्रीकृष्णाशी संबंधित हे 10 प्रश्न : आज श्रीकृष्णाची कितवी जयंती आहे ? शिक्षण, दीक्षा, बायका, मृत्यू केव्हा व कसा झाला ?

आज देशभरात जन्माष्टमी (जन्माष्टमी 2022) साजरी होत आहे. धार्मिक मान्यतेनुसार द्वापार युगात भाद्रपद महिन्यातील कृष्ण पक्षातील अष्टमी तिथीच्या मध्यरात्री भगवान श्रीकृष्णाचा जन्म झाला. हा दिवस त्यांचा जन्मदिवस म्हणून साजरा केला जातो. भगवान श्रीकृष्णाच्या जीवनाशी निगडीत अनेक गोष्टी अनेकांना माहीत आहेत, परंतु त्यांच्या जीवनातील रहस्ये माहीत नसलेले अनेकजण आहेत. आज कितवी जयंती साजरी केली जात आहे ? भगवान श्रीकृष्णाचे शिक्षण-दीक्षा कोठून पूर्ण झाली ? अशा लोकांसाठी जन्माष्टमीच्या निमित्ताने आपण श्रीकृष्णाशी संबंधित 10 प्रश्न आणि त्यांची उत्तरे जाणून घेणार आहोत…

प्रश्न – आज श्रीकृष्णाची कितवी जयंती साजरी केली जात आहे ?

उत्तर –  5249 वी जयंती 

प्रश्‍न – श्रीकृष्णाचे शिक्षण – दीक्षा कोठे व किती दिवसांत पूर्ण झाली ?

उत्तर – भगवान श्रीकृष्णाचे शिक्षण उज्जैन येथील सांदीपनी ऋषींच्या आश्रमात झाले. त्यांनी अवघ्या 64 दिवसांत गुरु सांदीपनी यांच्याकडून सर्व शास्त्रांचे शिक्षण घेतलं होतं. त्यांनी 18 दिवसांत 18 पुराणे, 4 दिवसांत 4 वेद, 6 दिवसांत 6 शास्त्रे, 16 दिवसांत 16 कला, 20 दिवसांत गीताचे संपूर्ण ज्ञान घेतलं.

प्रश्न – श्रीकृष्ण सांदपानी ऋषींच्या आश्रमात शिक्षण घेण्यासाठी गेले होते त्यावेळी त्यांचं वय किती होतं ?

उत्तर – धार्मिक ग्रंथांमध्ये आढळलेल्या उल्लेखानुसार, 11 वर्षे 7 दिवस वय असताना कंसाचा वध करून भगवान श्रीकृष्ण महाकाल नगरी अवंतिकेत आले होते.

प्रश्न – सांदीपनी ऋषींचा आश्रम कोठे आहे आणि तो किती जुना आहे ?

उत्तर – महर्षि सांदीपनी आश्रम मध्य प्रदेशातील उज्जैन येथील अवंतिका येथे स्थित आहे. मान्यतेनुसार हा आश्रम सुमारे 5 हजार 275 वर्षे जुना आहे.

प्रश्न – श्रीकृष्णाचा जन्म कोणत्या दिवशी झाला ? भगवान विष्णूंनी अवतार घेण्यासाठी हा दिवस का निवडला ?

उत्तर – मान्यतेनुसार भगवान श्रीकृष्णाचा जन्म बुधवारी झाला होता. हा आठवड्याचा मध्य आहे. भाद्रपद महिना हा हिंदी कॅलेंडरचा मधला महिनाही आहे. अष्टमी ही 15 तिथींमधील स्थिती आहे. या दिवशी चंद्र रोहिणी नक्षत्रात राहतो. श्रीकृष्णाचा अवतार चंद्रवंशात झाला. चंद्र हा या वंशाचा पिताही मानला जातो. म्हणूनच देवाने अवताराचा हा दिवस निवडला.

प्रश्न – श्रीकृष्णाला किती राण्या होत्या आणि त्या कोण होत्या ?

उत्तर – असं मानलं जातं की, भगवान श्रीकृष्णाने भौमासुर राक्षसाचा वध करून 16,100 राण्यांना आपल्या बंदिवासातून मुक्त केलं होतं. या सर्वांशी लग्न करून श्रीकृष्णाने त्यांची प्रतिष्ठा वाढवली. भगवान श्रीकृष्णाला 8 मुख्य बायका होत्या. अशा प्रकारे त्यांना एकूण 16,108 बायका होत्या.

प्रश्न – भगवान श्रीकृष्णाचा मृत्यू केव्हा व कसा झाला ?

उत्तर – पौराणिक कथेनुसार, महाभारताच्या युद्धानंतर गांधारीने श्रीकृष्णाला शाप दिला होता की, जर माझी भगवान विष्णूप्रती असलेली भक्ती आणि भक्ती खरी असेल, तर आजपासून बरोबर 36 वर्षांनी तुमचाही पृथ्वीवर अंत होईल. द्वारका नगरीचा नाश होऊन संपूर्ण यदुवंशाचा नाश होईल. या शापामुळे भगवान श्रीकृष्ण परलोकात गेले होते.

प्रश्न – असं म्हटलं जातं की, यदुवंशाच्या नाश झाल्यामुळे भगवान श्रीकृष्णाचा पुत्र सांबा झाला ?

उत्तर – पौराणिक कथेनुसार, गांधारीच्या शापानंतर अनेक वर्षांनी श्रीकृष्णाचा पुत्र सांबा, गरोदर स्त्रीच्या वेशात, ऋषी-मुनींकडे गेला. यावेळी देश ऋषी संतापले. त्याने सांबाला शाप दिला की, तो लोखंडी बाणाला जन्म देईल ज्यामुळे त्याचे वंश नष्ट होईल. सांबा घाबरला आणि त्याने ही घटना उग्रसेनला सांगितली. सांबाला या शापापासून वाचवण्यासाठी उग्रसेनने बाणाचे चूर्ण बनवून प्रभास नदीत टाकावे असे सांगितले. असे म्हणतात की,ही पावडर जिथे जमा झाली, तिथे एक विशेष प्रकारचे गवत उगवले. ही एक मादक औषधी वनस्पती होती आणि तेव्हापासून द्वारकेत काही अशुभ चिन्हे दिसू लागली.

प्रश्न – या गवतामुळे आणि ऋषींच्या शापामुळे द्वारकेचा नाश झाला का ?

उत्तर – या गवताच्या वाढीनंतर द्वारकेत अशुभतेला सुरुवात झाली. पृथ्वीवर पाप वाढू लागले. जेव्हा भगवान श्रीकृष्णाने हे सर्व पाहिले तेव्हा त्यांना ते पाहावलं नाही आणि त्यांनी द्वारकेतील रहिवाशांना प्रभास नदीच्या काठी त्यांच्या पापांचे प्रायश्चित करण्यास सांगितले. द्वारकावासीय तेथे पोहोचल्यावर ते नशा करणारे गवत प्राशन करू लागले. दारूच्या नशेत द्वारकावासीयांनी एकमेकांचा जीव घेण्यास सुरुवात केली आणि आपापसात भांडण करून यदुवंशीयांचा अंत झाला.

प्रश्‍न – भगवान श्रीकृष्णांनीही श्रीरामांप्रमाणे नदीच्या पाण्यात समाधी घेतली होती की त्यांचा मृत्यू अन्य मार्गाने झाला होता ?

उत्तर – पौराणिक कथेनुसार यदुवंशीयांचे आपापसात भांडण झाले तेव्हा या घटनेने दुःखी झालेले श्रीकृष्ण एका झाडाखाली योगसमाधी करत होते. तेवढ्यात झारा नावाचा शिकारी हरणाच्या शोधात आला. झुडपात श्रीकृष्ण चालताना झुडपांत हालचाल झाली अन् त्याला वाटले की ते हरीण आहे. त्याने बाण मारला. तो बाण श्रीकृष्णाला लागला परंतु जवळ गेल्यावर त्याच्या लक्षात आलं आणि पश्चाताप करू लागला आणि क्षमा मागू लागला. तेव्हा श्रीकृष्णाने सांगितले की, माझा मृत्यू निश्चित आहे. या घटनेमुळे त्यांचे वैकुण्ठ गमन झाले.